ラージャクマール(ミャ=ゼーディー)碑文 A柱 ビルマ語面
Rajakumar (Myazadi) Inscription Pillar A, Burmese face
この碑文は西暦1886年から1904年にかけてバガン近郊ミィンガバー村のミャ=ゼーディー(「エメラルドの舎利塔」の意。)北側より発見され、それゆえしばしば「ミャ=ゼーディー碑文」と呼ばれる。しかしミャ=ゼーディー自体は後代に建てられたパゴダであり、しかも碑文に記された建造物は仏塔ではなく寺院であるから、この碑文がミャ=ゼーディーの事跡を記したものであるはずはない。現在では、この碑文中に現れる寺院は、ミャ=ゼーディーの西側にあるグービャウッチー寺院であるとされる。
この碑文には、バガン期の緬暦474年(1112AD)、トリブワナーディッチャ仏法王(チャンズィッター王)の寵姫の子ラージャクマール(現代ビルマ語読みはヤーザクマー)が、王のいまわの際に自らを養育してくれた恩に応えるため、黄金の仏像を作り寺院(グービャウッチー)に納め、その寺院に奴隷を寄進したことが、ビルマ語・モン語・パーリ語そしてピュー語の4言語で記されている。年代の明記された最古のビルマ語資料であり、実質上最後のピュー語資料でもあるこの碑文は、この地域の言語史を語る上で不可欠の資料である。
ラージャクマール碑文には、A柱とB柱(C.O.Blagdenによって命名)の2つがあり、一部の表記が異なる以外ほぼ同内容である。ここで示すA柱はバガン考古学博物館の1階碑文展示室に置かれている。A柱の方がB柱よりも状態が良い。
茶色の字は原文の文字転写
緑字は原文の語をそれぞれ現代語の形式に置き換えたもの
黒字は英語による逐語訳
※バガン期モン-ビルマ文字の転写方式についてはここを参照。
※現代語の転写方式はここを参照。
※逐語訳で用いられる略号は次の通り:
ATTR=名詞修飾の標識,
CLF=類別詞,
CONJ=接続の従属節標識,
EMPH=強調の小辞,
EUPH=語調を整えるために動詞に付加される小辞,
FUT=未来の小辞,
GEN=属格標識,
NMZR=名詞化の標識,
OPT=願望法の小辞,
PAST=過去の小辞,
PLR=複数の小辞,
RLS=現実法の標識,
TITLE=聖職者の称号,
TOP=話題の小辞.
l.01 |
|| Shrii || na_mo_bud=dhaa_ya || pu_rhaa_s=khang' saa_sa_naa @a_nhac' ta- |
|
|| |
Shrii |
|| |
na_mo_bud=dhaa_ya |
|| |
bhu_raa:sa_khang' |
saa_sa_naa |
@a_nhac' |
ta- |
|
# |
prosperity |
# |
honour_to_Buddha |
# |
Buddha-lord |
religion |
year |
one |
栄えあれ!仏を敬え!仏暦で
l.02 |
-c'thong' khrok'ryaa nhac'chaay' het'nhac' lon'_ |
|
-c'thong' |
khrok'raa |
nhac'chay' |
rhac'nhac' |
lwan'_ |
|
---thousand |
six-hundred |
two-ten |
eight-CLF |
pass- |
1628年{fn1}が過ぎ
l.03 |
_liy'brii_ra_kaa || iiy' @a_ri_mad=da_na_pur' maN~'su praN~'_ |
|
_le_prii:ra_kaa: |
|| |
ii |
@a_ri_mad=da_na_pur' |
maN~'so |
praN~'_ |
|
-EUPH-finish{fn2}-CONJ |
# |
this |
Arimaddanapur{fn3} |
be_named-ATTR{fn4} |
city{fn5}- |
去った後、このアリマッダナプルという名の都
l.04 |
_nhik'@aa || Shrii tri_bhu_wa_naa_di_tya_dham=ma_raaj' maN~'su ma- |
|
_\nh'@aa: |
|| |
Shrii |
tri_bhu_wa_naa_di_tya_dham=ma_raaj' |
maN~'so |
ma- |
|
-in |
# |
prosperity |
Tribhuvanaditya{fn6}dhammaraja |
be_named-NMZR |
king |
に、聖ティブヴァナーディッチャ仏法王という名の(人が)
l.05 |
-ng' phlac'e@' || thiw' mang'e@' paay'ma_yaa ta- |
|
-ng': |
phrac'\i' |
|| |
thui |
mang':\i' |
pay'ma_yaa: |
ta- |
|
-- |
become-RLS |
# |
that{fn7} |
king-GEN |
beloved_wife |
one- |
王となった。その王の寵妃の
l.06 |
-c'yok'su_kaa tri_lo_ka_wa_TaM_sa_kaa_de_wii |
|
-c'yok'so_kaa: |
tri_lo_ka_wa_TaM_sa_kaa_de_wii |
|
---CLF-NMZR-TOP |
Trilokavatamsakadevi{fn8} |
一人はティローカヴァタムサカーデーヴィー
l.07 |
maN~'e@' || thiw' paay'ma_yaa saa ta_mu_leh' raa_ja_ |
|
maN~'\i' |
|| |
thui |
pay'ma_yaa: |
saa: |
ta_muu_laN~': |
raa_ja_ |
|
be_named-RLS |
# |
that |
beloved_wife |
son |
as_for |
Rajakumar{fn9} |
という名であった。その寵妃の息子は、ラージャ
l.08 |
_ku_maar' maN~'e@' || thiw' mang'kaa kyon' suM_rwoh'_ |
|
_ku_maar' |
maN~'\i' |
|| |
thui |
mang':kaa: |
kywan' |
suM:rwaa_ |
|
-- |
be_named-RLS |
# |
that |
king-TOP |
slave |
three-village{fn10}- |
クマールという名であった。その王は奴隷3ヵ村
l.09 |
_teh' paay'ma_yaa_@aa piy'e@' || thiw' paay'ma_ |
|
_taN~': |
pay'ma_yaa:@aa: |
pe:\i' |
|| |
thui |
pay'ma_ |
|
-EMPH |
beloved_wife-to |
give-RLS |
# |
that |
beloved_wife |
を寵妃に与えた。その寵妃
l.10 |
_yaa sii=y_kha'ra_kaa || thiw' paay'ma_yaa tan'chaa_nhang=@' thi- |
|
_yaa: |
se_khaY.ra_kaa: |
|| |
thui |
pay'ma_yaa: |
tan'chaa_nhang'. |
thui |
|
-- |
die{fn11}-PAST{fn12}-CONJ |
# |
that |
beloved |
ornament-with |
that |
が死んだ時、王妃の装飾品と、その
l.11 |
-w' kyon' suM_rwoh'su_nhang=@'teh' thiw' paay'ma_yaa |
|
-- |
kywan' |
suM:rwaa_so_nhang'.taN~': |
thui |
pay'ma_yaa:. |
|
-- |
slave |
three-village-NMZR-with-EMPH |
that |
beloved_wifeGEN |
奴隷3ヵ村とを、その寵妃の
l.12 |
saa@(')saa raa_ja_ku_maar' maN~'so_@aa mang' piy'tuM_ |
|
saa: |
raa_ja_ku_maar' |
maN~'so_@aa: |
mang': |
pe:tuM_ |
|
son{fn13} |
Rajakumar |
be_named-NMZR{fn14}-to |
king |
give-again- |
子、ラージャクマールという名(の人)に王が与え
l.13 |
_e@' || thuiw' mang' @a_nhac' nhac'chaay' het'nhac' mang' muu_bri_ruu- |
|
_\i' |
|| |
thui |
mang': |
@a_nhac' |
nhac'chay' |
rhac'nhac' |
mang': |
muu_prii:\rw' |
|
-RLS |
# |
that |
king |
year |
two-ten |
eight-CLF |
king |
do-finish-CONJ |
た。その王は28年間統治を行ったのち、
l.14 |
-y=@'e@' siy'kha_muu naa_su_rhow'nhik'teh' || thuiw' raa_ja_ku_ |
|
-- |
se_kha_muu |
naa_sa_ro_\nh'taN~': |
|| |
thui |
raa_ja_ku |
|
-- |
die-about_to |
be_sick-ATTR-time{fn15}-in-EMPH |
# |
that |
Rajakumar |
致死の病に罹った際、そのラージャク
l.15 |
_maar' maN~'su paay'ma_yaa saa mi_mii_keiw' muy'so mang'_ |
|
_maar' |
maN~'so |
pay'ma_yaa: |
saa: |
mi_mi_kuiy' |
mwe:so |
mang':_ |
|
-- |
be_named-ATTR |
beloved_wife |
son |
self-body{fn16} |
nourish-ATTR |
king- |
マールという名の寵妃の息子は、自らを養ってくれた
l.16 |
_grii klaN~=jo ok'mi_ra_kaa || rhuy'@a_ti_su pu_rhaa_s=khang' @a_ |
|
_krii: |
kye:juu: |
@ok'me.ra_kaa: |
|| |
rhwe_@a_ti_so |
bhu_raa:sa_khang_ |
@a_ |
|
-great{fn17} |
favour |
recall-CONJ |
|| |
gold-pure-ATTR |
Buddha-lord |
image |
大王の恩を思い起こし、純金の仏
l.17 |
_chang' plu_ruy=@'e@' nhap'liy'su_rhow'teh' iy'si- |
|
_chang' |
pru\rw' |
nhap'le_sa_ro_taN~': |
ii_sui. |
|
-- |
make{fn18}-CONJ |
dedicate{fn19}-EUPH-ATTR-time-EMPH |
this-like{fn20} |
像を拵えさせ、王の側に寄った際、こう
l.18 |
-@' min=@'e@' || iy' rhuy'pu_rhaa_kaa nga_ s=khang(') @a_phei@' @a_ti@'_ |
|
-- |
min'.\i' |
|| |
ii |
rhwe_bhu_raa:kaa: |
ngaa. |
sa_khang'. |
@a_phui. |
@a_tui._ |
|
-- |
sayHON-RLS |
# |
this |
gold-Buddha-TOP |
my |
lordGEN |
sake |
we{fn21}- |
のたまった。「この黄金の仏像は、我が主(国王)のために
l.19 |
_kyon' plo@'su_teh' || kyon' suM_rwoh' @a_tui@'kyo- |
|
_kywan' |
pru_so_taN~': |
|| |
kywan' |
suM:rwaa |
@a_tui.kywa- |
|
slave |
make{fn22}-NMZR-EMPH |
|| |
slave |
three-village |
we-slave |
私が拵えたのです。奴隷3ヵ村、私
l.20 |
-n' nga s=khang' piy'su_saN~'kaa iy(') rhuy(')pu_rhaa_@aa @a_tui@'kyo- |
|
-n' |
ngaa. |
sa_khang |
pe:so_saN~'kaa: |
ii |
rhwe_bhu_raa:@aa: |
@a_tui.kywa- |
|
-- |
my |
lord |
give-NMZR-TOP-TOP |
this |
gold-Buddha-to |
we-slave |
に我が主が下されたものは、この黄金の仏像に私
l.21 |
-n' piy'ye@' || thiw' rhow'teh' mang' nhac(')klui@'ra_kaa kong'_ |
|
-n' |
pe:\i' |
|| |
thui |
ro_taN~': |
mang': |
nhac'kruik'ra_kaa: |
kong':_ |
|
-- |
give-RLS |
# |
that-time-EMPH |
king |
be_delighted-CONJ |
good- |
が捧げます。」その際、王は喜んで「善き
l.22 |
_lheng=@'teh' kong'lheng=@'teh' min=@'ruy=@'e@' sang^gri_ |
|
_lhyang'.taN~': |
kong':lhyang'.taN~': |
min'.\rw' |
sang'krii:_ |
|
-EUPH{fn23}-EMPH |
good-EUPH-EMPH |
sayHON-CONJ |
TITLE- |
かな、善きかな」とのたまい、
l.23 |
_ma_haa_ther' || sang^grii_mug=ga_li_put=ta_tis=sat=ther' || sang^grii_su_ |
|
_ma_haa_ther' |
|| |
sang'krii:mug=ga_li_put=ta_tis=sat=ther' |
|| |
sang'krii:su_ |
|
-chief_monk |
# |
TITLE-Muggaliputtatissatther |
|| |
TITLE- |
大長老、ムッガリプッタカ長老、
l.24 |
_me_dha_paN=Dit' || sang^grii_bra_hma_paal' || sang^grii_bra_hma_di- |
|
_me_dha_paN=Dit' |
|| |
sang'krii:bra_hma_paal' |
|| |
sang'krii:bra_hma_de_ |
|
Sumedhapandit |
# |
TITLE-Brahmapal |
# |
TITLE-Brahmadiw |
賢者スメダ、ブラフマパーラ、ブラフマデー
l.25 |
-w' || sang^gri_son' || sang^grii_sang^gha_se_na_wa_ra_paN=Di- |
|
_wa |
|| |
sang'krii:son' |
|| |
sang'krii:sang^gha_se_na_wa_ra_paN=Di- |
|
-- |
# |
TITLE-Son |
# |
TITLE-Sangghasenawarapandit |
ヴァ、ソーナ、賢者サンガセナ。
l.26 |
-t' || thuiw' s=khang'tui@' @a_mhok'teh' mang' riy' son'e@' || |
|
-t' |
|| |
thui |
sa_khang'tui. |
@a_mhok'taN~': |
mang': |
re |
swan':\i' |
|| |
|
-- |
# |
that |
lord-PLR |
presence?-EMPH |
king |
water |
pour-RLS |
# |
その僧侶たちの面前で王は水を地面に注いだ。
l.27 |
thiw' brii_ra_kaa thuiw' raa_ja_ku_maar' maN~'su pay'ma_yaa@(') saa |
|
thui |
prii:ra_kaa: |
thui |
raa_ja_ku_maar' |
maN~'so |
pay'ma_yaa. |
saa: |
|
that |
finish-CONJ |
that |
Rajakumar |
be_named-ATTR |
beloved_wifeGEN |
son |
それから、そのラージャクマールという名の寵妃の息子は
l.28 |
thiw' rhuy'pu_rhaa thaa_pa_naa_ruy=@'e@' iy' rhuy' @a_thot' muu_so |
|
thui |
rhwe_bhu_raa: |
thaa_pa_naa\rw' |
ii |
rhwe |
@a_thwat' |
muu_so |
|
that |
gold-Buddha |
enshrine-CONJ |
this |
gold |
spire |
make-ATTR |
その黄金の仏像を安置し、この黄金の尖塔を持った
l.29 |
kuu plo@'e@' || plo@'brii_ra_kaa iy' kuu_pu_rhaa lhot'_ |
|
guu{fn24} |
pru\i' |
|| |
pru_prii:ra_kaa: |
ii |
guu_bhu_raa: |
lhwat'_ |
|
cave-pagoda |
make-RLS |
# |
make-finish-CONJ |
this |
cave-pagoda |
dedicate- |
寺院を作らせた。作り終えて、この窟院に奉納を行う
l.30 |
_su_rhow'nhik'teh' || sak'mu_na_lon' tac'rwoh' || ra_paa- |
|
_sa_ro_\nh'taN~': |
|| |
sak'mu_na_lwan' |
tac'rwaa |
|| |
ra_pa- |
|
-ATTR-time-in-EMPH |
|| |
Sakmunalon |
one-village |
# |
Rapay |
際に、サクムナロン1村、ラパー
l.31 |
-y' tac'rwoh' || hen'buiw' tac'rwoh' || iy' kyon' |
|
-y' |
tac'rwaa |
|| |
rhan~'bui |
tac'rwaa |
|| |
ii |
kywan' |
|
-- |
one-village |
# |
Shinbo |
one-village |
# |
this |
slave |
イ1村、ヘンボー1村、この奴隷
l.32 |
suM_rwoh' yo_ruy=@'e@' || thuiw' raa_ja_ku_maar' maN~'su pay'_ |
|
suM:rwaa |
yuu\rw' |
|| |
thui |
raa_ja_ku_maar' |
maN~'so |
pay'_ |
|
three-village |
take-CONJ |
# |
that |
Rajakumar |
be_named-ATTR |
belove_wifeGEN |
3ヵ村を取り、そのラージャクマールという名の寵
l.33 |
_ma_yaa@' saa iy(') kuu_pu_rhaa_@aa riy' son'ruy=@'e@' iy'sei- |
|
_ma_yaa. |
saa: |
ii |
guu_bhu_raa:@aa: |
re |
swan':\rw' |
ii_sui. |
|
-- |
son |
this |
cave-pagoda-to |
water |
pour-CONJ |
this-like{fn25} |
妃の息子は、この寺院に水を注いで次のように
l.34 |
-@' min=@'e@' || iy' ngaa @a_mho@'kaa sar^b=ba_N~u_ta_N~aa- |
|
-- |
min'.\i' |
|| |
ii |
ngaa. |
@a_mhu_kaa: |
sab=ba_N~u_ta_N~aa- |
|
-- |
sayHON-RLS |
# |
this |
my |
deed-TOP |
omniscience |
言った。「この、我が行いが、全知
l.35 |
-N' praj=N~aa ra_@am=@'suu @a_krong' phlac'ciy=@'teh' || nga |
|
-N' |
pa_N~aa |
ra_@aM.so |
@a_krong': |
phrac'ce_taN~': |
|| |
ngaa. |
|
-- |
wisdom |
obtain-FUT-ATTR |
cause |
become-OPT-EMPH |
# |
my |
を得る因となりますよう。我が
l.36 |
nong'@aa nga saa laN~'gong' || nga mliy' laN~'gong' || nga @a_chu- |
|
nong'@aa: |
ngaa. |
saa: |
laN~':kong': |
|| |
ngaa. |
mre: |
laN~':kong': |
|| |
ngaa. |
@a_chwe |
|
afterward-in |
my |
son |
or |
# |
my |
grandson |
or |
# |
my |
relative |
後に、我が子であろうと、我が孫であろうと、我が親族
l.37 |
-y' laN~'gong' || suu_tac'thuu laN~'gong' || iy' pu_rhaa_ |
|
-- |
laN~':kong': |
|| |
suu_tac'thuu |
laN~':kong': |
|| |
ii |
bhu_raa:_ |
|
-- |
or |
# |
other |
or |
# |
this |
Buddha- |
であろうと、他人であろうと、この仏像
l.38 |
_@aa ngaa lhuu_kha_su kyon' @a_nhip'@a_cak(')teh' muu_mu_ |
|
_@aa: |
ngaa |
lhuu_khaY.so |
kywan' |
@a_nhip'@a_cak'taN~': |
muu_muu_ |
|
-to |
I |
donate-PAST-ATTR |
slave |
oppression-EMPH |
do-if |
に我が寄進した奴隷を虐げる
l.39 |
_kaa || @a_ri_mit=tir^yaa pu_rhaa_s=khang' @a_phuu_ra_siy' || == || * |
|
_kaa: |
|| |
@a_ri_mit=tir^yaa |
bhu_raa:sa_khang': |
ma_phuu:ra_ce |
|| == || |
|
-- |
# |
Arimetteyya |
Buddha-lord |
not{fn26}-behold-get-OPT |
# |
ならば、(その者が)弥勒に拝謁すること叶わなきように」と。